Trasa wędrówki Wita 2011

Nowoczesne technologie pozwalają rejestrować położenie wędrujących ptaków nawet z kilkuminutową częstotliwością odczytów. Dzięki oznakowaniu polskiego orlika krzykliwego loggerem śledzimy jego wędrówkę na afrykańskie zimowiska. Eksport danych na zdjęcia satelitarne daje możliwość odczytania jak daleko doleciał nasz orlik, gdzie nocował w których rejonach wędrówka przebiegała najszybciej.

Logger GPS GSM – to niewielkie urządzenie rejestrujące położenie za pomocą systemu GPS. Dane zapisane na loggerze mogą być wysłane do odbiorcy za pomocą telefonii komórkowej, a dokładnie poprzez wiadomości SMS. Te urządzenia stanowią ciekawą alternatywę wobec telemetrii satelitarnej, jako, że koszt jest około trzykrotnie niższy niż nadajników satelitarnych. Tańszy jest również przekaz danych siecią GSM niż korzystanie z usług satelity. Urządzenie posiada baterię zasilaną energią słoneczną, dzięki zastosowaniu małego, ale bardzo wydajnego kolektora słonecznego. Logger GPS podobnie jak nadajniki satelitarne zakłada się na teflonowych lub neoprenowych szelkach. Masa urządzenia nie powinna stanowić więcej niż 3-5% masy ciała ptaka, na którego zostanie założony. Urządzenie zostało wyprodukowane przez polską firmę Ecotone z Gdyni. Jako, że loggery w tej postaci nie były do tej pory testowane na orłach, w dodatku migrantach dalekodystansowych nie było do końca wiadomo, czy urządzenie będzie płynnie pracować poza Europą z uwagi na różną jakość sygnału telefonii komórkowej, oraz jaka będzie jego trwałość i wydajność.

Pierwszy pilotażowy logger został założony 16 czerwca 2011 r. na dorosłego samca orlika krzykliwego w Dolinie Biebrzy przez Grzegorza Maciorowskiego i załogę projektu LIFE AQC Plan. Jak nakazuje tradycja badań telemetrycznych orlik ochrzczony został przez koordynatora projektu - nadano mu imię WIT. Po założeniu loggera orlik zachowywał się normalnie, przebywał w rewirze i zdobywał pokarm dla pisklęcia. W sezonie lęgowym nie było żadnych problemów z zasięgiem telefonii cyfrowej i punkty przekazywane były codziennie. W zależności od stopnia naładowania baterii można było sterować intensywnością zbierania danych przez to urządzenie. I tak w sezonie lęgowym urządzenie zbierało przeważnie 12 lub 24 lokalizacje dziennie. Terytorium łowieckie było niewielkie i wynosiło około 1000 ha. Jesienna wędrówka rozpoczęła się 20 września. Trasa wędrówki prowadziła przez wschodnią Polskę i Ukrainę do Rumunii, a dalej podobnie jak w przypadku orlików krzykliwych z Rumunii i Estonii przez Bułgarię, Turcję, Syrię, Liban, Izrael, Egipt i dalej na południe.

Ryc. Dynamika wędrówki jesiennej orlika krzykliwego oznakowanego loggerem GPS GSM (oś pionowa - liczba pokonanych w ciągu dnia kilometrów)

Podczas zilustrowanych na rycinie 59 dni migracji orlik pokonał dystans 11,4 tys. kilometrów (ok. 200km / dzień). Tempo przelotu jest niejednorodne. Przed rozpoczęciem intensywnej wędrówki orlik wyraźnie zatrzymał się na ukraińskim Podolu. Przez 4 dni przemieścił się zaledwie o 90 km. Takie spostrzeżenia mogą okazać się bardzo cennymi informacjami o lokalizacji istotnych w ochronie gatunku miejsc, na których ptaki intensywnie żerują przed podjęciem wyczerpującej migracji. Najszybciej orlik przemieszczał się między Rumunią i Sudanem, z rekordowym dystansem pokonanym 6 października - 420km - w rejonie Suezu (Egipt). Dopiero 5 listopada, po dotarciu do Zimbabwe orlik przestał przemieszczać się w ściśle określonym kierunku i można uznać, że osiągnął docelowe tereny zimowiskowe.

Ryc. Dynamika wędrówki wiosennej orlika krzykliwego oznakowanego loggerem GPS GSM (oś pionowa - liczba pokonanych w ciągu dnia kilometrów)

Przez cały okres zimowy ptak był bardzo ruchliwy. W pierwszym tygodniu lutego orlik przemieścił się o prawie 1000km w kierunku północno-wschodnim, ale jak się później okazało nie był to początek wiosennej migracji. Jeszcze przez cały miesiąc koczował w Zambii i dopiero 11 marca zdecydowanie ruszył na północ.

Kilkakrotnie podczas wędrówki urządzenie traciło na kilka dni zasięg telefonii cyfrowej (maksymalnie 10 dni), ale niewysłane lokalizacje kumulowały się i zostały wysłane po odzyskaniu zasięgu. Bateria w loggerze sprawuje się bardzo dobrze. Do tej pory ani razu nie uległa całkowitemu rozładowaniu.

Wędrówkę orlika z loggerem GPS GSM można podglądać na mapach udostępnionych poniżej.

Wędrówka jesienna: 20 IX - 5 XI 2011r. Kotlina Biebrzańska - Zimbabwe

Pobyt na zimowiskach: 5 XI 2011r - 11 III 2012r. Zimbabwe - Botswana - Republika Południowej Afryki - Zambia

Wędrówka wiosenna: 11 III - 16 IV (Zambia - Kotlina Biebrzańska)